Landelijke stichting
In 1986 is de landelijke stichting ‘Open Monumentendag’ opgericht in een tijd dat in Nederland ingrijpende wijzigingen in de monumentenzorg op stapel stonden. Met de nieuwe Monumentenwet 1988 zou de Nederlandse monumentenzorg verregaand worden gedecentraliseerd waarbij taken van de rijksoverheid werden overgeheveld naar gemeenten. Monumenten en monumentenzorg kwamen daardoor dichter bij burgers te staan, maar hoe dicht stonden burgers eigenlijk bij hun monumenten? En was er wel voldoende draagvlak onder de bevolking om monumenten te willen behouden?
Particuliere monumentenorganisaties namen het initiatief om een flinke impuls te geven aan de algemene kennis over monumenten en daarmee aan het draagvlak voor behoud. In 1987 werd daarom, naar voorbeeld van Frankrijk, de Open Monumentendag in Nederland geïntroduceerd. Het enthousiasme was groot. Open Monumentendag bracht op laagdrempelige wijze een breed publiek met monumenten in aanraking en vergrootte zo de belangstelling en dat droeg indirect bij aan de instandhouding van monumenten.
In 2016 heeft de BankGiro Loterij zich verbonden als hoofdpartner aan de Open Monumentendag. Daarmee is de naam aangevuld tot BankGiro Loterij Open Monumentendag. In datzelfde jaar is Stichting Open Monumentendag opgegaan in Stichting Nederland Monumentenland, waarbij het bestaande team van de Open Monumentendag een projectbureau vormt binnen de nieuwe organisatie.
(Bovenstaande drie alinea’s bron www.openmonumentendag.nl)
Ook Apeldoorn doet mee
In 1987 werd Stichting Apeldoornse Monumenten (SAM) opgericht. Nadat het eerste Monumentendag-evenement nog werd georganiseerd door de gemeente Apeldoorn (Yvonne de Vries), leek het de gemeente een goed idee de organisatie vanaf dat moment bij SAM neer te leggen. Tot en met 2019 is Yvonne de Vries actief gebleven als lid van het OMD-comité.
Het evenement wordt ieder jaar gehouden in het tweede weekend van september, met SAM als projectleider. Met meer dan 12.000 bezoeken in dit weekend, is ‘Apeldoorn’ een belangrijke speler in het landelijke OMD-veld. SAM doet tenslotte al vanaf het begin volop mee. In 2019 waren er zelfs het recordaantal van 13.500 bezoeken! Voormalig zendstation Radio Kootwijk hoort altijd bij de top van de plekken waar landelijk het hoogst aantal bezoekers komen.
De eerste jaren (vanaf 1988) werd de Open Monumentendag in Apeldoorn alleen op de zaterdag gehouden en plaatselijk gesponsord. Vanaf 1993 volgt Apeldoorn ook de landelijke thema’s. Deze internationale thema’s zijn een ver/hertaling van het thema van European Heritage Days en gelden voor heel Europa. Vanaf 2001 worden de Open Monumentdagen zowel op zaterdag als op zondag gehouden. Er zijn momenteel zo’n kleine 250 plaatsen/gemeentes die ieder jaar deelnemen.
Als u belangstelling heeft, kunt u hieronder meer lezen over het evenement, de organisatoren en de thema’s van alle afgelopen jaren.
Programma Open Monumentendagen 2024 bekend
In het weekend van 14 en 15 september kunnen we ons hart weer ophalen aan de Apeldoornse monumenten. Dit jaar is het thema ‘Routes, netwerken en verbindingen’ en dat levert een grote en gevarieerde keuze op, in en rondom Apeldoorn.
Neem een kijkje bij spoor- en vaarwegen en strijk neer bij de (voormalige) pleisterplaatsen. Fiets of wandel op oude routes en laat je verrassen door vroegere, maar nog goed werkende techniek. Bekijk vooral eerst het volledige programma door op deze link te klikken.
2023
De Open Monumentendagen hebben in 2023 wederom een prachtig thema: levend erfgoed. Bij erfgoed denken we al gauw aan dingen van vroeger: monumentale gebouwen, historische gebeurtenissen en musea. Maar kan erfgoed ook leven? Jazeker! Denk maar eens aan de vele dingen die je dagelijks tegenkomt of gebruikt, die misschien al tientallen of zelfs honderden jaren historie vertegenwoordigen, zoals het pofmouwtje in een blouse, de bitterbal bij de borrel, het carillon dat klinkt, honing van de imker, spreekwoorden en ga zo maar door.
Het thema heeft ons geïnspireerd om een levendig programma samen te stellen van mooie monumenten met oude ambachten die je mag uitproberen: oude brandweerwagens en bussen waar je in mag; archeologische vondsten en oude voorwerpen die je mag aanraken; gerechten erkend als immaterieel erfgoed op diverse menukaarten; troubadours, middeleeuwse muziek, muziekkorpsen en koren op straten en pleinen; en bijzondere parken, tuinen, bomen en dierenrassen.
Voor alle leeftijden en alle voorkeuren is er een aansprekend programma in Apeldoorn, Beekbergen, Hoenderloo, Loenen en Wenum-Wiesel.
2022
2022 Het thema is Duurzaam duurt het langst. Er worden verhalen verteld, is er muziek en bovendien komt u op plaatsen waar u normaal geen toegang toe heeft. In het programma vind u een uitgebreid overzicht van de locaties.
Het thema maakt een unieke programmering mogelijk. Het programma was er dan ook naar, van de oudste, middeleeuwse watermolen in Wenum uit 1313 tot het hypermoderne energie-neutrale lesgebouw van de monumentale Koning Willem III Kazerne uit 2020. Alle stadia van de diverse energietransities tussen 1313 en nu
kwamen aan de orde van waterkracht via stoomkracht, naar kolengestookt gas, aardgas, elektriciteit, zonnepanelen, warmtepompen en warmte-/koudeopslag in de bodem of in ijsbuffers, terwijl u ook nog kon genieten van de verstilde duurzame natuur in het Deelerwoud. Deze episodes in de energietransitie werden geïllustreerd op de schaal van individuele woonhuizen, kantoorgebouwen, watermolens, kleinschalige industrie, grote openbare of overheidsgebouwen, en zelfs een hele wijk als Kerschoten.
In één weekend een aanschouwelijke ‘cursus’ verduurzaming door de eeuwen heen, mogelijk gemaakt door honderden vrijwilligers die zich hebben ingespannen om de Open Monumentendagen mogelijk te maken. Zij voorzagen bezoekers van informatie; jongeren begeleidden groepen op die locaties waar bezoeken alleen in groepsverband mogelijk waren; huiseigenaren lieten honderden bezoekers per dag toe in hun woonhuis; verhalenvertellers brachten het verleden tot leven met op historische feiten gebaseerde vertellingen; gidsen leidden u rond door Kerschoten of op het Landgoed Deelerwoud; muziekgezelschappen traden op in opengestelde locaties; chauffeurs vervoerden u in monumentale bussen naar Radio Kootwijk of Deelerwoud of reden u binnen Deelerwoud heen en weer.
2022
2021
Het thema is Mijn monumenten is jouw monument. Het thema is een vrije vertaling van ‘Mi casa es su casa’ (mijn huis is jouw huis). Dit thema draagt gastvrijheid en toegankelijkheid uit.